Τριχόπτωση & Ψυχολογία: Το χρόνιο άγχος «σκοτώνει» τα μαλλιά;

 

Είναι τελικά το άγχος επιβαρυντικός παράγοντας στην τριχόπτωση; Πως ακριβώς συνδέεται η τριχόπτωση και η ψυχολογία; Όσοι δεν πάσχουν από τριχόπτωση αγνοούν και υποβιβάζουν τη σημασία που της δίνουν οι πάσχοντες και χαρακτηρίζουν ως υπερβολική ή και αδικαιολόγητη τη σημασία αυτή. Όμως, ειδικότερα για τα νεαρά άτομα που πάσχουν από τριχόπτωση, η κατάσταση αυτή μπορεί να έχει σημαντικές ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις. Η τριχόπτωση και η ψυχολογία συνδέονται άμεσα καθώς το άγχος βοηθά στην απώλεια της τρίχας και στη λέπτυνση των μαλλιών.

Η «βιομηχανία» της αντιμετώπισης της τριχόπτωσης

Το πόσο σημαντικά είναι τα μαλλιά για τον άνθρωπο γίνεται αντιληπτό και από την πληθώρα καλλυντικών προϊόντων περιποίησης που κυκλοφορούν. Κανένα άλλο τμήμα του ανθρώπινου σώματος δε δέχεται τόση φροντίδα όσο τα μαλλιά. Σαμπουάν, μαλακτικά, κρέμες, λοσιόν, βαφές, ζελέ, λακ, αφροί, βούρτσες, χτένες και κυριολεκτικά εκατοντάδες προϊόντα και αξεσουάρ περιποίησης μαλλιών συνθέτουν μια παγκόσμια βιομηχανία με τζίρο δισεκατομμυρίων που κατατίθενται στο βωμό της ματαιοδοξίας. Η «βιομηχανία» της αντιμετώπισης της τριχόπτωσης και της ανεπιθύμητης τριχοφυΐας κάνει τζίρο δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως και σημαντικό τμήμα αυτού του τζίρου ξοδεύεται στην προώθηση και διαφήμιση αναποτελεσματικών αγωγών, που στοχεύουν στον πανικό όσων βλέπουν τα μαλλιά τους να πέφτουν.

Οι μελέτες που έχουν γίνει ήδη από τη δεκαετία του ‘70 έχουν καταλήξει στο ομόφωνα αποδεκτό συμπέρασμα ότι τα μαλλιά επηρεάζουν σημαντικά την εικόνα ενός ατόμου και το αν αυτός θα θεωρηθεί ελκυστικός και εμφανίσιμος ή όχι. Επιπλέον, έχει αποδειχθεί ότι όσοι θεωρούνται από τους άλλους ελκυστικοί, με τα εκάστοτε κριτήρια της εποχής και της κουλτούρας, έχουν ακολούθως σημαντικό πλεονέκτημα σε κάθε διαπροσωπική αλληλεπίδραση. Αντίστροφα, όσοι θεωρούνται μη ελκυστικοί και ειδικότερα όσοι πάσχουν από δερματολογικές παθήσεις, μειονεκτούν στις κοινωνικές ευκαιρίες που τους δίνονται και ενίοτε περιθωριοποιούνται από τους συνανθρώπους τους.

Αντιλαμβάνεται λοιπόν κανείς τη σημασία που έχει η εμφάνιση και στα δυο φύλα και ο καταλυτικός ρόλος της στη δημιουργία της «πρώτης εντύπωσης». Η βασικότερη, λοιπόν, αιτία που όλοι οι άνθρωποι επιδιώκουν να είναι εμφανίσιμοι είναι η ασυνείδητη ή ίσως και συνειδητή γνώση ότι η εμφάνισή τους είναι καθοριστική για τις διαπροσωπικές τους σχέσεις.

Ανδρογενετική αλωπεκία και στερεότυπα

Όταν κανείς προσπαθεί να ερευνήσει ένα τόσο ευαίσθητο θέμα, πρέπει να εντοπίσει την προέλευση των ψυχολογικών επιπτώσεων της τριχόπτωσης, αλλά και τις διαφορές στα δύο φύλα. Η τριχόπτωση από μόνη της, ειδικά η ανδρογενετική αλωπεκία, είναι μια βιολογικά καλοήθης κατάσταση που, ενώ μεν αλλοιώνει την εμφάνιση του ατόμου, εντούτοις από μόνη της δεν έχει καμία παθολογική επίδραση και σημασία. Η επιστήμη της συμπεριφοράς, εκλαμβάνει την ανδρογενετική αλωπεκία ως χαρακτηριστικό με κοινωνική σημασία (social signal) που υποδηλώνει την ενηλικίωση και την ωριμότητα στον άνδρα. Η «social signal theory» υποστηρίζεται από αρκετά πειράματα χειραγώγησης εικόνας (image manipulation experiments), στα οποία οι άνδρες με ανδρογενετική αλωπεκία χαρακτηρίζονται πάντα ως γηραιότεροι από φωτογραφίες των ίδιων προσώπων με μαλλιά. Το μόνο βέβαιο είναι, πως η ανδρογενετική αλωπεκία δεν υποδηλώνει ουσιαστικά το σωματικό ή ψυχικό σθένος, την πνευματικότητα, το χαρακτήρα ή την αναπαραγωγική ικανότητα του ατόμου. Παρά ταύτα, η καταλυτική επίδραση που μπορεί να έχει στις ψυχολογικές και κοινωνικές εκφράσεις του ατόμου, όπως και στην ποιότητα ζωής του, οφείλονται αποκλειστικά στα πρότυπα εμφάνισης που όλοι οι άνθρωποι κατέχουν εκ φύσεως, αλλά και καλλιεργούν από κοινωνικές επιρροές.

Τέτοια στερεότυπα είναι ότι προκειμένου ο άνδρας να θεωρηθεί ελκυστικός πρέπει να είναι ψηλός, δυνατός, αθλητικός και με πλούσια μαλλιά = όμορφος = καλός, ενώ η γυναίκα πρέπει να είναι όμορφη, αδύνατη, χαμογελαστή = όμορφη = καλή. Όταν αυτές οι προϋποθέσεις δεν πληρούνται, υπάρχει η τάση να προσδίδουμε αρνητικά χαρακτηριστικά στους συνανθρώπους μας που είναι άσχημοι, με την ίδια ευκολία που προσδίδουμε θετικά στους ελκυστικούς ή όμορφους.

Ο άνδρας, λοιπόν, που είναι κοντός ή χοντρός ή φαλακρός, είναι άσχημος = ανεπιθύμητος-«κακός», ενώ αντίστοιχα οι γυναίκες που δεν πληρούν τα στερεότυπα ομορφιάς του εκάστοτε πολιτισμού στιγματίζονται με το χαρακτηρισμό της μη ελκυστικής, «άσχημης» ή μη επιθυμητής και συνειρμικά «κακιάς γυναίκας». Δυστυχώς, η ασυνείδητη ισχύς των στερεότυπων αυτών είναι τόσο μεγάλη που μπορεί και επηρεάζει σημαντικά τη συμπεριφορά, με αποτέλεσμα να είμαστε συχνά υπερβολικά, αδικαιολόγητα και ίσως άδικα επιεικείς με ελκυστικούς ανθρώπους και υπερβολικά αυστηροί με τους λιγότερο ελκυστικούς. Πράγματι, εκατοντάδες μελέτες έχουν αποδείξει ότι όσοι είναι λιγότερο όμορφοι ή ελκυστικοί μειονεκτούν σε όλες τις διαπροσωπικές συναλλαγές.

Ψυχολογικές επιπτώσεις της ανδρογενετικής αλωπεκίας στους άνδρες

Η ανδρογενετική αλωπεκία δεν επηρεάζει, όμως, μόνο τις κοινωνικές αντιλήψεις. Σημαντικότατη είναι και η επίδραση που ασκεί στην ποιότητα ζωής και στο αίσθημα του «εὖ ζῆν» του πάσχοντος. Ενώ η έρευνα για τη «ψυχολογία της εμφάνισης» γενικότερα είναι εκτενέστατη, λίγες μελέτες είχαν ασχοληθεί μέχρι τη δεκαετία του ’90 με την πιθανή επίδραση της ανδρογενετικής αλωπεκίας στις διαπροσωπικές σχέσεις, ενώ ακόμα και αυτές οι μελέτες βασίζονταν κυρίως σε εμπειρικές παρατηρήσεις πάνω στο θέμα της «πρώτης εντύπωσης».

Αρχικά, στη μελέτη των Roll et al. το 1971, σκίτσα ανδρών με ανδρογενετική αλωπεκία και ανδρών χωρίς ανδρογενετική αλωπεκία παρουσιάστηκαν σε γυναίκες και τους ζητήθηκε να κρίνουν τον άνδρα στο σκίτσο. Οι άνδρες με ήπια ανδρογενετική αλωπεκία κρίθηκαν ως πιο αδύναμοι, αδρανείς και λιγότερο ικανοί. Οι άνδρες με προχωρημένη ανδρογενετική αλωπεκία κρίθηκαν ως λιγότερο ευγενικοί, πιο άσχημοι, σκληροί, ακόμα και κακοί. Αντίθετα, τα σκίτσα ανδρών χωρίς ανδρογενετική αλωπεκία έδωσαν την εικόνα του δραστήριου, ικανού και εμφανίσιμου. Παρόμοια μελέτη του Moerman το 1988 κατέληξε ότι οι άνδρες με εκτεταμένη ανδρογενετική αλωπεκία κρίθηκαν κατά μέσο όρο 10 χρόνια μεγαλύτεροι σε ηλικία από τους άνδρες χωρίς ανδρογενετική αλωπεκία, ενώ θεωρήθηκαν και λιγότερο ελκυστικοί. Εντούτοις, κρίθηκαν ως πιο σταθεροί, πιο ευφυείς και ευσυνείδητοι, ενώ οι άνδρες χωρίς ανδρογενετική αλωπεκία θεωρήθηκαν νεότεροι, πιο ελκυστικοί και ευχάριστοι. Σε μελέτη των Butler et al. που έλαβαν μέρος 96 φοιτητές/φοιτήτριες, η φωτογραφία του ίδιου άνδρα παρουσιάστηκε με πλούσια μαλλιά και με εκτενή ανδρογενετική αλωπεκία. Η ανάλυση των εντυπώσεων έδειξε πως στη φωτογραφία με πλήρη τριχοφυΐα ο άνδρας κρίθηκε ως πιο επιβλητικός, δυναμικός και αρρενωπός. Το μόνο χαρακτηριστικό που δεν επηρεάστηκε από την εικόνα της ανδρογενετικής αλωπεκίας των ανδρών στις φωτογραφίες ήταν η εκτίμηση για την ευφυΐα τους, ενώ σε όλες τις άλλες παραμέτρους που ελέγχθηκαν, υστερούσαν σε σύγκριση με τους άνδρες χωρίς ανδρογενετική αλωπεκία.

Εκτός από την εικόνα που έχουν οι άλλοι για τα άτομα με ανδρογενετική αλωπεκία, η εικόνα των ίδιων των ατόμων με ανδρογενετική αλωπεκία για τον εαυτό τους και για τους άλλους πάσχοντες από ανδρογενετική αλωπεκία είναι εντυπωσιακά δυσάρεστη. Όταν ρωτήθηκαν οι ίδιοι για το πώς κρίνουν τον εαυτό τους, τα ποσοστά των απαντήσεών τους στις ερωτήσεις αν νιώθουν μεγαλύτεροι, λιγότερο ελκυστικοί, αδύναμοι κτλ. ήταν ενίοτε υψηλότερα από τα ποσοστά των ομάδων χωρίς ανδρογενετική αλωπεκία που τους έκριναν στις προηγούμενες μελέτες. Φαίνεται, λοιπόν, ότι οι άνδρες με ανδρογενετική αλωπεκία έχουν σε μεγάλο βαθμό μειωμένη αυτοπεποίθηση και αυτοεικόνα. Τα ευρήματα αυτά επιβεβαιώνονται και από πρόσφατη μελέτη των Karaman et al. σε 252 άνδρες, 175 με ανδρογενετική αλωπεκία και 77 χωρίς ανδρογενετική αλωπεκία, που εκτιμήθηκαν βάσει ερωτηματολογίου 33 ερωτήσεων και διαφάνηκε πως όλοι είχαν παρόμοια αρνητική εικόνα για τον ψυχολογικό και κοινωνικό αντίκτυπο της ανδρογενετικής αλωπεκίας, ενώ το 76,9% ανέφερε πως θα τους ενδιέφερε φαρμακευτική θεραπεία ενάντια στην ανδρογενετική αλωπεκία.

Το κοινωνικό άγχος της τριχόπτωσης

Σε πρόσφατη έρευνα των Budd et al. σε 1717 άνδρες από 4 ευρωπαϊκές χώρες, βρέθηκε ότι όσο πιο προχωρημένο ήταν το στάδιο της ανδρογενετικής αλωπεκίας, τόσο εντονότερο ήταν το κοινωνικό άγχος αυτών των ανδρών, η ανησυχία ότι γέρνανε και ότι δεν είναι ελκυστικοί, το αίσθημα αδυναμίας να κάνουν κάτι ενάντια στην τριχόπτωση, ενώ αντίστοιχα μειωμένη ήταν η αυτοπεποίθηση για τη γενική εικόνα της εμφάνισής τους. Ανάλογη με την έκταση της ανδρογενετικής αλωπεκίας ήταν και η ενασχόληση, ενίοτε στα όρια της εμμονής, των ασθενών με την τριχόπτωσή τους και η ανησυχία για το πόσο αντιληπτή είναι από τους άλλους αλλά και η προσπάθειά τους να την καλύψουν με διάφορους τρόπους. Ύστερα από μελέτη του Cash σε 604 άνδρες με ανδρογενετική αλωπεκία, σε 6 χώρες από 3 ηπείρους, αποδείχθηκε πως 75% ήταν από μετρίως έως εξαιρετικά δυσαρεστημένοι από την εικόνα των μαλλιών τους και μόλις 4% ανέφερε πως δεν είχε επηρεαστεί καθόλου από την ανδρογενετική αλωπεκία. Το επίπεδο ενασχόλησης με τα μαλλιά αντικατοπτρίζεται στον αριθμό των δράσεων που αναλαμβάνουν οι πάσχοντες από ανδρογενετική αλωπεκία, όπως χτένισμα, προϊόντα καλλωπισμού, φαρμακευτική αγωγή, χρήση πρόσθετων κτλ. Στη συγκεκριμένη μελέτη, το 53,9% ανέφερε 2-3 δράσεις και το 24,6% ανέφερε 4-5 δράσεις, με μόλις 16% δεν είχαν κάνει τίποτα για να σταματήσουν την πορεία της ανδρογενετικής αλωπεκίας.

Η ανησυχία για τη γενική εμφάνιση και για την εικόνα των μαλλιών, η ανησυχία για τον αριθμό τριχών που χάνονται καθημερινά, ο χρόνος που ασχολείται ο ασθενής με τα μαλλιά του, αλλά και η παρατήρηση άλλων ατόμων με ανδρογενετική αλωπεκία και η ασυνείδητη σύγκριση των μαλλιών τους με τα μαλλιά άλλων ατόμων, αποτελούν χαρακτηριστικές εμμονές ανδρών με ανδρογενετική αλωπεκία και η έντασή τους αυξάνεται ανάλογα με την έκταση της ανδρογενετικής αλωπεκίας. Ανάλογος με την έκταση της ανδρογενετικής αλωπεκίας είναι και ο κοινωνικός σχολιασμός ή και χλευασμός στις συναναστροφές των ανδρών με ανδρογενετική αλωπεκία. Πάντως, έχει αναφερθεί ότι το 45% των ανδρών με μέτρια και το 79% των ανδρών με εκτεταμένη ανδρογενετική αλωπεκία υπόκεινται σε ενοχλητικά αστεία και σχόλια για τη φαλάκρα τους. Κάποια άτομα θεωρούν τα σχόλια αυτά καλοπροαίρετα, ενώ άλλοι τα θεωρούν ιδιαίτερα δυσάρεστα και αποδεικτικά της χαμηλής κοινωνικής αξίας που και οι ίδιοι πιστεύουν ότι έχουν.

Μια ενδιαφέρουσα μελέτη των Girman et al. το 1998 συμπεριέλαβε άνδρες με ανδρογενετική αλωπεκία που δεν είχαν έως τότε απευθυνθεί σε ιατρό για την αντιμετώπιση της τριχόπτωσής τους, αντίθετα με όλες τις υπόλοιπες μελέτες στις οποίες τα άτομα ήταν ήδη ασθενείς κάποιας δερματολογικής κλινικής. Στην έρευνα αυτή, τα αποτελέσματα ήταν παρόμοια με τις προηγούμενες μελέτες και ο ψυχολογικός αντίκτυπος που διαφάνηκε από τα ερωτηματολόγια ήταν αντιστρόφως ανάλογος της ηλικίας έναρξης της ανδρογενετικής αλωπεκίας (Πίνακας 1).

Πότε ανησυχεί ένας άντρας για την τριχόπτωση;

Εντούτοις, οι περισσότεροι από αυτούς τους άνδρες δεν είχαν αναζητήσει τρόπους αντιμετώπισης της ανδρογενετικής αλωπεκίας, ίσως για να μη φανούν ματαιόδοξοι, ίσως εξαιτίας της πιθανής δυσφορίας κατά την επαφή με τον ιατρό, αλλά και επειδή δεν είναι διατεθειμένοι να παραδεχθούν ότι ασχολούνται με την τριχόπτωσή τους. Σε πρόσφατη μελέτη των Passchier et al. φάνηκε πως η περίοδος με τη μεγαλύτερη συναισθηματική φόρτιση για τους ασθενείς είναι όταν πρώτο-αναγνωρίζουν την αραίωση στα μαλλιά τους λόγω της ανδρογενετικής αλωπεκίας (Σχήμα 1).

Αυτό το παράδοξο εν μέρει φαινόμενο έχει παρατηρηθεί και σε άλλες ιατρικές καταστάσεις που τείνουν να επιδεινώνονται με την πάροδο του χρόνου και δικαιολογείται από την τάση του ατόμου να αντιμετωπίζει μια εξ αρχής βαριά κατάσταση με την αποδοχή του «μοιραίου». Αντίθετα, μια ήπια/καλοήθης κατάσταση, αφήνει περιθώρια ελπίδας που σταδιακά καταλήγουν πρώτα σε απόγνωση και τελικά σε συμβιβασμό, όταν δεν υπάρχει βελτίωση ή λύση.

Ο ψυχολογικός αντίκτυπος της ανδρογενετικής αλωπεκίας δεν είναι, όμως, ενιαίος και συχνά συναντάει κανείς άνδρες που πραγματικά δεν ενοχλούνται από την ανδρογενετική αλωπεκία και τη θεωρούν φυσιολογική και μικρής σημασίας αισθητική απώλεια. Από την άλλη, υπάρχουν άτομα με προδιάθεση στα ψυχολογικά επακόλουθα της ανδρογενετικής αλωπεκίας. Τα άτομα που εμφανίζουν τέτοια προδιάθεση έχουν βρεθεί να έχουν κοινά χαρακτηριστικά:
‣ άνδρες με πρώιμη ανδρογενετική αλωπεκία και ηλικία κάτω των 26 ετών,
‣ συναισθηματικά αδέσμευτα άτομα, χωρίς μόνιμη – σταθερή σχέση,
‣ άτομα που θεωρούν την τριχόπτωσή τους αντιληπτή από τους άλλους και που πιστεύουν ότι η τριχόπτωση θα συνεχιστεί,
‣ άτομα με ανεπτυγμένη κοινωνική εικόνα,
‣ άτομα με υψηλή επένδυση στην εμφάνισή τους,
‣ άτομα με ευαίσθητο αίσθημα αυτό-αποδοχής.

Όσο νεαρότερο είναι ένα άτομο με ανδρογενετική αλωπεκία, τόσο πιο επιρρεπές είναι στο να πληγεί η αυτοεκτίμησή του, στο να νιώθει λιγότερο ελκυστικό από τους συνομήλικούς του και στο να εμφανίσει εσωστρέφεια, ακόμα και ήπιες διαταραχές προσωπικότητας. Μελέτες μάλιστα έχουν καταλήξει ότι διαταραχές προσωπικότητας εμφανίζονται σε 74% των ασθενών με πρώιμη ανδρογενετική αλωπεκία, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στο γενικό πληθυσμό είναι μόλις 10,3%. Έχει, επίσης, βρεθεί πως τα άτομα αυτά είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν άγχος, αγωνία και εμμονή για τη μελλοντική πιθανότητα απώλειας των μαλλιών τους, σύμφωνα με μελέτη των Luxon et al. Η συνήθης, λοιπόν, ψυχολογική αντίδραση του πάσχοντος από ανδρογενετική αλωπεκία είναι η δυσαρέσκεια για τη γενική εικόνα του σώματός του, αίσθημα ανεπάρκειας και γήρανσης, ενώ πλήττεται η αυτοπεποίθηση και η αυτοεκτίμησή τους. Τα παραπάνω συναισθήματα επιδεινώνονται με τη μοιραία επέκταση της ανδρογενετικής αλωπεκίας (Πίνακας 2). Αποτέλεσμα είναι η ποιότητα ζωής των περισσότερων πασχόντων από ανδρογενετική αλωπεκία να επηρεάζεται πολύ αρνητικά. Σε μελέτη των Williamson et al. με ερωτηματολόγιο ελέγχου ποιότητας ζωής (Dermatology Life Quality Index), οι πάσχοντες από ανδρογενετική αλωπεκία εμφάνισαν χαμηλή βαθμολογία παρόμοια με πάσχοντες από βαριάς μορφής ψωρίαση. Εντυπωσιακό είναι πως σε ευρεία διαδικτυακή έρευνα της εταιρείας America On Line, το 25% των πασχόντων από ανδρογενετική αλωπεκία ήταν διατεθειμένοι να ανταλλάξουν 5 χρόνια της μελλοντικής ζωής τους προκείμενου να αποκτήσουν τα χαμένα τους μαλλιά.

Φαίνεται από τα παραπάνω ότι οι ψυχολογικές συνέπειες για ένα μεγάλο ποσοστό πασχόντων από ανδρογενετική αλωπεκία είναι συχνά σοβαρές και εξαίρεση αποτελούν αυτοί που δεν επηρεάζονται αρνητικά από την ανδρογενετική αλωπεκία. Τα κοινωνικά στερεότυπα που θέλουν τον άνδρα να μη νοιάζεται ή τουλάχιστον να μη δείχνει ότι νοιάζεται έντονα για την εξωτερική του εμφάνιση, θέτουν ένα επιπρόσθετο ψυχολογικό φορτίο στους πάσχοντες από ανδρογενετική αλωπεκία, αφού κινδυνεύουν να χαρακτηριστούν ματαιόδοξοι, επιφανειακοί, νάρκισσοι ή ρηχοί που ασχολούνται με τα μαλλιά τους. Η κατάσταση αυτή δημιουργεί ένα φαύλο κύκλο δυσαρέσκειας από την τριχόπτωση και καταπίεσης από την αδυναμία έκφρασης αυτής της δυσαρέσκειας, που φορτίζει ολοένα και περισσότερο ψυχολογικά το σύγχρονο άνδρα και που συχνά καταλήγει σε μη έγκυρες και τσαρλατανίστικες υποσχέσεις και αγωγές στην απόγνωσή του.

Η ανάγκη του άντρα να αντιμετωπίσει την τριχόπτωση

Η ανάγκη του άνδρα να αναζητήσει τρόπους να αντιστρέψει τα σημάδια του χρόνου και της γήρανσης έχει αποτελέσει αντικείμενο μελέτης της σύγχρονης ψυχολογίας. Η ναρκισσιστική αντίληψη του «τραύματος της γήρανσης» οδηγεί πολλούς άνδρες στην αναζήτηση «αναζωογονητικών μέτρων». Το αντίτιμο που καλείται να πληρώσει ο άνδρας που απεγνωσμένα προσπαθεί να αποφύγει τα μοιραία σημάδια του χρόνου είναι τις περισσότερες φορές κοστοβόρο, αφού αναγκάζεται να πληρώνει σκευάσματα ή υπηρεσίες, καθώς και να υπομένει τις πιθανές παρενέργειες από τα σκευάσματα που χρησιμοποιεί. Αν μάλιστα κανείς εμβαθύνει ακόμα περισσότερο στην αιτιολογία αυτής της συμπεριφοράς, μπορεί να φτάσει σε δυσάρεστα συμπεράσματα.

Η υπερβολική ενασχόληση με την εξωτερική εμφάνιση, ο λεγόμενος «φετιχισμός της νεότητας», η άρνηση της φυσιολογικής ωρίμανσης και κατ’ επέκταση της θνητότητας, αποτελούν ουσιαστικά παθολογικές καταστάσεις εσωτερικής αποξένωσης. Χαρακτηριστικό είναι ότι στη συγκεκριμένη κατάσταση έχει δοθεί η ονομασία «σύνδρομο του Dorian Gray», από το γνωστό μυθιστόρημα του Oscar Wilde στο οποίο ο πρωταγωνιστής πουλάει την ψυχή του στο Διάβολο προκειμένου να μη γεράσει ποτέ.

Κάποιοι άλλοι άνδρες αναπτύσσουν υγιείς αντισταθμιστικές συμπεριφορές προκειμένου να αντιμετωπίσουν το ψυχολογικό stress της ανδρογενετικής αλωπεκίας. Η αναζήτηση κάποιας αποδεδειγμένης ιατρικής θεραπείας, η προσπάθεια κάλυψης της ανδρογενετικής αλωπεκίας με κατάλληλο χτένισμα ή κούρεμα, η προσπάθεια αποβολής της εμμονής με την τριχόπτωση, όπως και η ενασχόληση με δραστηριότητες που βελτιώνουν τη φυσική κατάσταση και επαναφέρουν την «πληγωμένη» αυτοεικόνα είναι οι υγιείς αντιδράσεις με τις οποίες οι άνδρες με ανδρογενετική αλωπεκία διατηρούν τελικά την ακεραιότητα και τη «λειτουργικότητα» του χαρακτήρα τους. Μελέτη των Alfonso et al. σε 1.536 άνδρες από τις 5 μεγαλύτερες ευρωπαϊκές χώρες έδειξε πως μόλις το 10% ενεργά αναζητούσε λύση στην ανδρογενετική αλωπεκία και από αυτούς όσοι παρουσίασαν κάποια αποτελεσματικότητα, εμφάνισαν σημαντική βελτίωση στην αυτοπεποίθηση, την αυτοεικόνα και την ποιότητα ζωής τους. Στη μελέτη των Karaman et al. φάνηκε πως η ενασχόληση με την ανδρογενετική αλωπεκία των ανδρών είναι αντιστρόφως ανάλογη της οικονομικής κατάστασής τους, κάτι που επιτρέπει να υποθέσουμε πως και άλλες κοινωνικές παράμετροι μπορούν να αντισταθμίσουν τη μείωση της αυτοπεποίθησης που προκαλεί η ανδρογενετική αλωπεκία.

Η αντιμετώπιση της ανδρογενετική αλωπεκίας και η επίδραση της στην ψυχική σφαίρα

Όσοι έχουν αραιά μαλλιά – και στα δύο φύλα – αγωνίζονται να αντιμετωπίσουν το άγχος και ενίοτε την απελπισία που προκύπτει από την κατάστασή τους. Ανησυχούν ότι η εμφάνισή τους θα επιδεινωθεί και ότι αυτό θα επηρεάσει ανεπανόρθωτα την κοινωνική τους εικόνα και αποδοχή. Αναζητούν τρόπους να σταματήσουν ή και να αντιστρέψουν τη μοιραία πορεία της ανδρογενετικής αλωπεκίας τους και να επανακτήσουν την ακεραιότητα της αυτοεικόνας τους.

Η φύση της ανδρογενετικής αλωπεκίας, που είναι απρόβλεπτη, χωρίς απόλυτα γνωστή αιτία και με περιορισμένες θεραπευτικές επιλογές, αφήνει μικρά περιθώρια ψυχολογικής προσαρμογής στους ασθενείς. Ακόμα και σε ασθενείς με ελάχιστη απώλεια μαλλιών, η απώλεια αυτή περιβάλλεται από έντονο συναισθηματικό φορτίο που ο ιατρός αλλά και ο κοντινός κοινωνικός περίγυρος του ατόμου δε θα πρέπει να αγνοεί και να υποβαθμίζει. Οι απώλειες και τα κέρδη μιας αγωγής δε μετρώνται με τον αριθμό των τριχών, αλλά και με την επίδραση στην ποιότητα ζωής του ατόμου. Η ψυχολογική βοήθεια είναι λοιπόν πολύτιμη προκείμενου κάποιοι ασθενείς να συμφιλιωθούν με την κατάστασή τους και να ανακτήσουν την αυτοπεποίθησή τους.

Αυτοί που θα καταλήξουν σε κάποια μέθοδο αντιμετώπισης της ανδρογενετικής αλωπεκίας είναι συνήθως εκείνοι που ενοχλούνται περισσότερο από αυτήν. Κάποιοι άνδρες προσπαθούν να κρύψουν τα σημάδια της αραίωσης με «παράδοξο» τρόπο, ξυρίζοντας το κεφάλι τους, ενώ άλλοι δοκιμάζουν οποιαδήποτε «θεραπεία» τους προτείνεται από γνωστούς και αγνώστους, ειδικούς και μη. Δυστυχώς, οι περισσότεροι που εμφανίζουν αραίωση πρώτα θα πέσουν θύματα ανεύθυνων, άσχετων ή και επιτήδειων και αν τους απομείνει ψυχολογική δύναμη να αναζητήσουν επαγγελματική, έγκυρη και υπεύθυνη διάγνωση και κατεύθυνση, τότε μόνο θα καταλήξουν στον ειδικό ιατρό.

Τα άτομα που καταφεύγουν στη συμβουλή των ειδικών είναι εκείνα που έχουν συνειδητοποιήσει ότι οι μη εγκεκριμένες θεραπείες είναι μη αποτελεσματικές ενάντια στην τριχόπτωση και ανίκανες να αμβλύνουν την ψυχολογική τους δυσφορία. Οι παράγοντες εκείνοι που ωθούν όσους έχουν τριχόπτωση στο Δερματολόγο έχει αποδειχθεί πως είναι η ανησυχία για επιδείνωση της τριχόπτωσης (82%), η επιθυμία και ανάγκη να συμβουλευτούν κάποιον ειδικό (85%), η ανάγκη ανεύρεσης κάποιας αποτελεσματικής αγωγής που θα τους προτείνει (75%), καθώς και η δυσαρέσκεια από την αναποτελεσματικότητα από τα μη φαρμακευτικά σκευάσματα. Οι προσδοκίες των ασθενών από τον ιατρό δεν ικανοποιούνται πάντοτε και έχει αποδειχθεί πως 1 στους 4 ασθενείς μένει δυσαρεστημένος από την αντιμετώπιση του ιατρού του στο πρόβλημα της ανδρογενετικής αλωπεκίας. Συγκεκριμένα, η μη συνταγογράφηση συγκεκριμένης αγωγής (66%), η άρνηση ή άγνοια να απαντήσει σε ερωτήσεις (54%), όπως και η εντύπωση πως ο ιατρός δε δείχνει τη δέουσα σημασία στο πρόβλημά του (52%) είναι οι κύριοι παράγοντες δυσαρέσκειας των ατόμων με τριχόπτωση. Η κατεύθυνση για την αντιμετώπιση της ανδρογενετικής αλωπεκίας μπορεί να περιλαμβάνει τα παρακάτω σε οποιοδήποτε συνδυασμό:

1. πρόληψη της περαιτέρω τριχόπτωσης,
2. διατήρηση των υπαρχόντων μαλλιών,
3. ανάπτυξη των χαμένων μαλλιών και διατήρησή τους.

Η αξία της πρόληψης στην αντιμετώπιση της ανδρογενετικής αλωπεκίας

Τις περισσότερες φορές, η πρόληψη της επιδείνωσης της ανδρογενετικής αλωπεκίας και η διατήρηση της υπάρχουσας τριχοφυΐας είναι η πιο ρεαλιστική εκδοχή, κάτι που είναι γνωστό σε κάθε ιατρό που ασχολείται με το αντικείμενο της τριχόπτωσης. Αντίθετα, όμως, με τη γενική πεποίθηση από τη μεριά των ιατρών ότι οι ασθενείς θέλουν να «ξαναβγάλουν μαλλιά», πολυεθνική μελέτη σε 2.200 άνδρες ηλικίας 20-26 ετών έδειξε ότι το 61% ενδιαφέρεται πρωτίστως να διατηρήσει τα υπάρχοντα μαλλιά και λιγότερο ελπίζει να δει ουσιαστική ανάπτυξη μαλλιών.

Οι δυο εγκεκριμένες φαρμακευτικές αγωγές για την αντιμετώπιση της ανδρογενετικής αλωπεκίας είναι το τοπικό διάλυμα Minoxidil και το per os Finasteride. Σε εκτενείς μελέτες που έχουν γίνει και για τα δυο σκευάσματα, εκτός από την αντικειμενική εκτίμηση από τον ιατρό της απόδοσης της θεραπείας, η προσωπική εκτίμηση του ασθενούς για την κατάστασή του λαμβανόταν υπόψη. Στις περισσότερες από αυτές τις μελέτες, το αποτέλεσμα ήταν κατώτερο αυτού που ο ασθενής περίμενε, αλλά η ικανοποίησή του ήταν σημαντική. Οι άνδρες με τριχόπτωση δήλωσαν ικανοποίηση για την εικόνα των μαλλιών τους αν και δεν σημείωσαν σημαντική βελτίωση στις παραμέτρους της αυτοεκτίμησης, της κατάθλιψης και της μειωμένης κοινωνικής εικόνας.

Όσον αφορά τη μεταμόσχευση μαλλιών, έχει παρατηρηθεί ότι τα κίνητρα του ασθενούς που αναζητά χειρουργική αντιμετώπιση της ανδρογενετικής αλωπεκίας παίζουν σημαντικό ρόλο στη μετέπειτα ικανοποίησή του από το αποτέλεσμα. Όσων τα κίνητρα είναι να βελτιώσουν την προσωπική εικόνα τους, έχουν καλύτερη έκβαση από αυτούς των οποίων τα κίνητρα είναι να αρέσουν στους άλλους, να αυξήσουν τις πιθανότητες για ερωτικές σχέσεις κτλ. Σημαντικός είναι και ο ρόλος των προσδοκιών όσων έχουν τριχόπτωση από τη θεραπεία τους. Όσοι έχουν μη ρεαλιστικές προσδοκίες και περιμένουν εντυπωσιακά αποτελέσματα σε ελάχιστο χρόνο, απογοητεύονται και τις περισσότερες φορές διακόπτουν τη φαρμακευτική αγωγή ή απαιτούν επιπλέον συνεδρία μεταμόσχευσης τριχοθυλακίων πριν καν ολοκληρωθούν τα αποτελέσματα της αρχικής συνεδρίας.

Εκτός από θεραπευτική αντιμετώπιση για την καθαυτή ανδρογενετική αλωπεκία, ιατροί θα πρέπει να είναι σε διαγνωστική εγρήγορση να αναγνωρίσουν συμπτώματα και σημεία από την ψυχική σφαίρα σε ασθενείς με ανδρογενετική αλωπεκία και αν χρειαστεί να παραπέμψουν τον πάσχοντα σε ψυχολογική υποστήριξη.

ΣΥΝΟΨΗ: Η φύση της ανδρογενετικής αλωπεκίας, που είναι απρόβλεπτη, χωρίς απόλυτα γνωστή αιτία και με περιορισμένες θεραπευτικές επιλογές, αφήνει μικρά περιθώρια ψυχολογικής προσαρμογής στους ασθενείς. Οι ιατροί που ασχολούνται με ασθενείς με ανδρογενετική αλωπεκία θα πρέπει να είναι ενήμεροι για τον ψυχολογικό αντίκτυπο που έχει η τριχόπτωση σε αυτούς. Οι ιατροί οφείλουν να βοηθήσουν τον ασθενή να κατανοήσει την κατάστασή του όσον αφορά την εικόνα των μαλλιών του, αλλά και την ψυχολογική του αντίδραση σε αυτή. Οι περισσότεροι ασθενείς με ανδρογενετική αλωπεκία είναι ήδη αρκετά ενημερωμένοι για τα αίτια της τριχόπτωσης έχουν δοκιμάσει με πολλούς τρόπους να αναχαιτίσουν την πορεία της ανδρογενετικής αλωπεκίας και οι προσδοκίες τους από τον ιατρό είναι συγκεκριμένες και υψηλές. Πρέπει ο ιατρός να θυμάται πως η παροχή πληροφοριών, ενημέρωσης και η πρόταση λύσεων είναι σημαντικές στρατηγικές που αποδίδουν τα μέγιστα αποτελέσματα στην ψυχολογία του ασθενούς και τον βοηθούν να αποκτήσει εμπιστοσύνη στον ιατρό και να συμφιλιωθεί με την κατάστασή του.

Εάν έχετε τριχόπτωση, το πρώτο που πρέπει να κάνετε, είναι να συμβουλευτείτε έναν εξειδικευμένο ιατρό. Στην κλινική μας είμαστε απόλυτα εξειδικευμένοι στην αντιμετώπιση της τριχόπτωσης, ακολουθώντας τις πιο σύγχρονες και έγκυρες μεθόδους τόσο στην μη επεμβατικής αντιμετώπισης της ανδρογενετικής αλωπεκίας, όσο και στη μεταμόσχευση μαλλιών. Από το 2004 προσφέρουμε κορυφαία αποτελέσματα μεταμόσχευσης μαλλιών σε εκατοντάδες ασθενείς χρησιμοποιώντας μία ευρεία γκάμα τεχνικών όπως την μεταμοσχευση μαλλιων FUT, FUE κ.α.

Καλέστε σήμερα ή κλείστε ένα δωρεάν on line ραντεβού για να ενημερωθείτε για το κόστος μεταμόσχευσης μαλλιών και να χαράξουμε μαζί μια στρατηγική για τη συνολική αντιμετώπιση της τριχόπτωσης σύμφωνα πάντα με τις τελευταίες εξελίξεις της σύγχρονης ιατρικής.