Στο τελευταίο μέρος της τριλογίας, σχετικά με την επίδραση που έχει ο δυτικός τρόπος ζωής στην υγεία των μαλλιών, θα αναλύσουμε μια πολύ σημαντική σχέση, η οποία θεωρείται από τους κορυφαίους παράγοντες που οδηγούν στην εμφάνιση Ανδρογενετικής αλωπεκίας: Η σχέση που έχουν κάπνισμα και τριχόπτωση. Γράφει ο Δρ. Κ. Αναστασάκης.
Κάπνισμα και τριχόπτωση: Στατιστική επιβεβαίωση της σχέσης
Το κάπνισμα προκαλεί γνωστές βλάβες στη γενικότερη υγεία και αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα στους καπνιστές. Συγκεκριμένα, μειώνει κατά μέσο όρο 7 χρόνια το προσδόκιμο επιβίωσης, κατά 14 χρόνια το υγιές προσδόκιμο ζωής, ενώ προκαλεί και ταχύτερη γήρανση του οργανισμού. Το κάπνισμα είναι υπεύθυνο για το 30% των θανάτων από καρκίνο στις αναπτυγμένες χώρες, ενώ ετησίως, σε παγκόσμια κλίμακα, προκαλεί >4,8εκ. θανάτους συνολικά από καρκίνο, καρδιαγγειακή νόσο, αναπνευστικές και εκφυλιστικές νόσους.
Οι θάνατοι αυτοί πιστεύεται πως θα ξεπεράσουν τα 10εκ. έως το 2030, αν διατηρηθούν οι παρούσες τάσεις. Πιο συγκεκριμένα για το δέρμα, ο καπνός του τσιγάρου προκαλεί οξειδωτικό stress και προάγει ανοσομετατρεπτικές (immunomodulatory) διεργασίες στα κύτταρα, μειώνοντας την ανοσολογική απάντησήτους προκαλώντας την έκκριση πρωτεολυτικών ενζύμων που οδηγούν σε ταχύτερη αποδόμηση του κολλαγόνου και του δερματικού συνδετικού ιστού, πρώιμη δερματική γήρανση και μειωμένη επουλωτική ικανότητα.
Από τη βιβλιογραφία αποδεικνύεται πως ο καπνός σχετίζεται αιτιολογικά με τις παρακάτω δερματολογικές νόσους: ερυθηματώδη λύκο (SLE), ψωρίαση, δερματικό ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα, palmoplantar pustulosis, hidradenitis suppurativa και κονδυλώματα γεννητικών οργάνων. Στον αντίποδα, έχουν αναφερθεί και… θετικές δράσεις της νικοτίνης στη κλινική πορεία συστεμικών (Parkinson’s, Alzheimer’s, ναυτία εγκυμοσύνης, προεκλαμψία, καρκίνωμα του σώματος της μήτρας ελκώδη κολίτιδα) και δερματικών νόσων (pyoderma gangrenosum, aphthous stomatitis, pemphigus, herpes simplex καιακμή) αλλά τα στοιχεία δεν έχουν συσχετισθεί αιτιολογικά παρά μόνον στατιστικά και επιδημιολογικά. O καπνός του τσιγάρου περιέχει γενοτοξικές ουσίες, ενώ προκαλεί παραγωγή peroxinytrite που έχει αποδειχθεί ότι προκαλεί κυτταρική απόπτωση και πυροδότηση αυτοάνοσων διεργασιών.
Οι αρνητικές επιδράσεις του καπνού στο δέρμα δεν περιορίζονται, όμως, στις παραπάνω, καθότι ο καπνός σχετίζεται με πρόωρη γήρανση του δέρματος και δερματικές κακοήθειες.
Σε πειραματόζωα,ο καπνός από τσιγάρο έχει σχετισθεί με απώλεια τριχώματος, με γκριζάρισμα των τριχών, ατροφία τουδέρματος και λέπτυνση του υποδόριου ιστού. Όσον αφορά τα ανδρογόνα και το κάπνισμα, οι πρώτες εκτενείς μελέτες που ασχολήθηκαν με το συγκεκριμένο ζήτημα διαπίστωσαν αύξηση των ανδρογόνων στον ορό των καπνιστών. Συγκεκριμένα, το κάπνισμα έχει βρεθεί ότι αυξάνει τη συγκέντρωση της ολικής Τ έως 15%, της DHT έως 14%της DHEA-S έως 13% και της SHBG έως και 20%. Μελέτη των Svartberg et al. σε 1.563άνδρες, έδειξε ότι η ολική Τ και η free Τ τελικά αυξάνονται με το κάπνισμα, αποτέλεσμα που επιβε-βαιώθηκε και σε πιο πρόσφατη μελέτη των Svartberg et al. σε 3.427 άνδρες από την 5η μελέτη Tromså στο Νορβηγικό πληθυσμό.
Μελέτη των Halmenschlager et al. σε 90 καπνιστές και 165 μη καπνιστέςδεν έδειξε αντίστοιχα αποτελέσματα με τα παραπάνω, συνεπώς η συσχέτιση επιπέδων Τ στον ορό και καπνίσματος δεν έχει ακόμα φτάσει σε ασφαλή συμπεράσματα, ενώ συνεχώς δημοσιεύονται μελέτες με αντικρουόμενα αποτελέσματα.
H πιο πρόσφατη (2009) και εκτενής μελέτη των Shiels et al. σε 1.275 άνδρες >20 ετών, που έλαβαν μέρος στη μελέτη NHANES III, κατέληξε ότι οι καπνιστές εμφάνισαν υψηλότερη ολική και free Τ από τους πρώην καπνιστές ή τους μη καπνιστές, όπως και ότι εμφάνισαν υψηλότερα επίπεδα οιστρογόνων, με θετική συσχέτιση τσιγάρων-οιστρογόνων. Παρόμοιες αυξήσεις της Τ και μείωση της SHBG εμφανίζονται και στις γυναίκες καπνίστριες, ενώ και στα δύο φύλα το κάπνισμα έχει σχετισθεί με το πρόωρο γκριζάρισμα των μαλλιών, σύμφωνα και με μελέτη των Trichopoulos et al. στον ελλαδικό χώρο.
Κάπνισμα και τριχόπτωση: Πώς επηρεάζονται τα τριχοθυλάκια
Το κάπνισμα έχει σχετισθεί άμεσα με βλάβες στην αγγείωση των τριχοθυλακίων και του δέρματος γενικότερα. Σε κυτταρικό επίπεδο, ο καπνός έχει βρεθεί και σε μελέτες των Liu et al. ότι προκαλεί διαταραχές στη λειτουργία των μιτοχονδρίων στα κύτταρα της χοριακής θηλής, όπως και με μεταλλάξεις στο μιτοχονδριακό DNA, που πιθανόν να σχετίζονται με την οξειδωτική δράση του peroxynitrite στα μιτοχόνδρια. Διαταραχές στη χρώση και στην ποιότητα των τριχών έχουν αναφερθεί καισε κλινικό επίπεδο, σε μελέτη παρατήρησης των Mosley et al. σε 606 καπνιστές.
Ένας επιπλέον μηχανισμός με τον οποίο ο καπνός πιστεύεται ότι δρα αρνητικά στο τριχοθυλάκιο και στο δέρμα γενικότερα είναι η αύξηση της έκφρασης των metalloproteinases MMP-1 και MMP-3 στην επιδερμίδα και των MMP-2, MMP-8 και MMP-9 όχι μόνο στην επιδερμίδα, αλλά και στον ορό και στο σάλιο. Μοριακά έχει, επίσης, βρεθεί πως ο καπνός δρα και μέσω της ενεργοποίησης του aryl hydrocarbon re-ceptor, αλλά και της τροποποίησης της κυτταρικής απάντησης στον παράγοντα TGF-β, πουέχει αποδειχθεί πως αποτελεί καθοριστικό παρακρινή παράγοντα στην πρόκληση ΑΑ.
Επιπλέον, έχει προταθεί από τον Trüeb η απευθείας σχέση που έχουν κάπνισμα και τριχόπτωση, μέσω διαταραχών που προκαλούνται στη μικροαγγείωση της χοριακής θηλής, στην παραγωγή οξειδωτικών παραγόντων, στη μείωση των τοπικών οιστρογόνων που δρουν προστατευτικά στο τριχοθυλάκιο, αλλά και λόγω βλαβών στην αντιγραφή του DNA των αρχέγονων βλαστοκυττάρων της θηλής από τα τοξικά παράγωγα του καπνού. In vitro μελέτη των Bahta et al. που δημοσιεύτηκε το 2008 υποστηρίζει πως τα κύτταρα της χοριακής θηλής στα τριχοθυλάκια με Ανδρογενετική αλωπεκία είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα σε περιβαλλοντικό οξειδωτικό stress, όπως το βιοχημικό stress που προκαλείται από το κάπνισμα, με αποτέλεσμα να αποπίπτουν ευκολότερα. Κλινικά όμως, μέχρι σήμερα μόλις 4 μελέτες έχουν συνδέσει άμεσα το κάπνισμα με την τριχόπτωση.
Η μελέτη των Mosley et al. (1996) σε 606 ασθενείς και των δύο φύλων έδειξε ισχυρότατο στατιστικό συσχετισμό μεταξύ καπνίσματος, γκρίζων μαλλιών και τριχόπτωσης, χωρίς όμως να ισχυρίζεται αιτιολογική συσχέτιση ή να έχει μελετηθεί δοσο-εξαρτώμενη συσχέτιση αριθμού τσιγάρων και κλινικής εικόνας. Μετέπειτα (2003) μελέτη των Matilainen et al. σε 324 μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες δεν έδειξε θετική συσχέτιση καπνίσματος και ανδρογενετικής αλωπεκίας, αν και η μελέτη δεν είχε ως στόχο τον έλεγχο αυτής της παραμέτρου και δεν υπάρχουν δεδομένα για τον αριθμό των τσιγάρων ή τα έτη που κάπνιζαν οι ασθενείς. Μελέτη των Severi et al. σε 1.340 άνδρες φάνηκε να δείχνει πως το κάπνισμα ίσως και να επηρεάζει ακόμα και θετικά την τριχοφυΐα, αν και τα αποτελέσματα δεν είναι στατιστικά σημαντικά, δεν αναφέρονται λεπτομέρειες για το κάπνισμα, ενώ χρησιμοποιήθηκε και εναλλακτική μέθοδος σταδιοποίησης της ανδρογενετικής αλωπεκίας από την κλασική Norwood-Hamilton, με αποτέλεσμα τα δεδομένα να μην είναι συγκρίσιμα με άλλες μελέτες.
Η πιο πρόσφατη μελέτη (2007) των Su et al. σε 740 άνδρες ηλικίας >40 ετών, που είναι η πιο ολοκληρωμένη και εστιασμένη στο ερώτημα της συσχέτισης καπνίσματος και ΑΑ, έδειξε πως οι καπνιστές είχαν 77% περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν μέτρια ή σοβαρή τριχόπτωση (Στάδιο Norwood≥IV) και οι πιθανότητες ήταν ανάλογες της διάρκειας καπνίσματος και του αριθμού των τσιγάρων. Από τα παραπάνω προκύπτει το συμπέρασμα πως κάπνισμα και τριχόπτωση αποτελούν έννοεις αλληλένδετες, καθώς το κάπνισμα επηρεάζει συστεμικά την παραγωγή των ανδρογόνων και προκαλεί κυτταρικές-πυρηνικές βλάβες στο τριχοθυλάκιο, που αποτελεί έναν από τους πιο ενεργούς μεταβολικά ιστούς του σώματος, ενώ έχει σχετισθεί άμεσα με βλάβες στηναγγείωση στα τριχοθυλάκια.
