Πέρα από το αγχός και την παχυσαρκία, που έχουν αποδειχθεί ως σημαντικοί παράγοντες του δυτικού τρόπου ζωής που επηρεάζουν την τριχόπτωση, υπάρχει μια σειρά από επιπλέον σημαντικούς παράγοντες. Οι παράγοντες αυτοί μπορούν να οδηγήσουν σε αύξηση της συγκέντρωσης των ανδρογόνων στον ορό και των δυο φύλων, οδηγώντας σε εμφάνιση τριχόπτωσης, αποδεικνύοντας πως δυτική δίαιτα και τριχόπτωση είναι δυο έννοιες στενά συσχετισμένες. Συχνά, η μεταμόσχευση μαλλιών μπορεί να αποφευχθεί ή να περιοριστεί με την πρόληψη και αποφυγή των παρακάτω:
- Δίαιτα με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά και/ή πρωτεΐνη
- Στερητικές δίαιτες (crash diets)
- Αλκοόλ
Δίαιτα υψηλή σε Πρωτεΐνη & Λιπαρά
Η υψηλή περιεκτικότητα της διατροφής σε πρωτεΐνες διεγείρει την έκκριση ινσουλίνης από το πάγκρεας μέσω της δράσεως των σωματοστατινών. Σημαντικό είναι ότι αυξάνεται η ευαισθησία του παγκρέατος να εκκρίνει ινσουλίνη όταν γίνεται ταυτόχρονη λήψη υδατανθράκων με πρωτεΐνη, με αποτέλεσμα η πρωτεΐνη ζωικής προέλευσης να θεωρείται αντίστοιχης δυναμικότητας διεγέρτης της έκκρισης ινσουλίνης με τη γλυκόζη. Η ινσουλίνη έχει βρεθεί ότι μειώνει την παραγωγή SHBG και αυξάνει την παραγωγή Τ και, όπως θα δούμε, η ινσουλίνη έχει απευθείας συσχετισθεί με την πρόκληση τριχόπτωσης.
Σημαντική επίδραση στα επίπεδα ανδρογόνων στον ορό έχει η κατανάλωση λιπαρών και συγκεκριμένα trans λιπαρών ζωικής προέλευσης. Έπειτα από μελέτες σε άνδρες, έχει αποδειχθεί ότι διατροφή πλούσια σε λιπαρά (>100g/d) προκαλεί σημαντική μείωση της SHBG και αύξηση των επιπέδων ολικής και free Τ και των ελεύθερων ανδρογόνων στον ορό. H επίδραση της διατροφής στα επίπεδα ανδρογόνων στον ορό έχει επιβεβαιωθεί και σε μελέτες που πραγματοποιήθηκαν σε πληθυσμούς δίδυμων ανδρών, που έδειξαν αύξηση των επιπέδων ανδρογόνων στα άτομα σε λιπαρή δίαιτα σε σύγκριση με τους δίδυμους αδερφούς σε φυσιολογική δίαιτα.
Στον αντίποδα, η διατροφή με χαμηλά λιπαρά μειώνει την τιμή της free Τ στα φυσιολογικά επίπεδα και μάλιστα σε επίπεδα χαμηλότερα από τα συνήθη φυσιολογικά.Αντίστοιχες μελέτες σε γυναίκες έχουν δείξει ότι διατροφή πλούσια σε λιπαρά μειώνει την παραγωγή SHBG, ενώ αντίθετα η δίαιτα με χαμηλά λιπαρά και υψηλή περιεκτικότητα σε ίνες μειώνει τη συγκέντρωση ανδρογόνων στον ορό.
Η επίδραση, όμως, της πλούσιας σε λιπαρά δίαιτας στα επίπεδα των ανδρογόνων του ορού έχει και επιπλέον αρνητικές συνέπειες. Η δίαιτα με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά έχει επανειλημμένως συσχετισθεί με τον αυξημένο κίνδυνο για προστατικό καρκίνο (ΠΚ) στους άνδρες και καρκίνο του μαστού στις γυναίκες. Τα διαθέσιμα μέχρι πριν μερικά χρόνια στοιχεία υποδήλωναν ότι ο συσχετισμός αυτός εντοπιζόταν στη μεγάλη περιεκτικότητα της διατροφής σε λιπαρά που προκαλούν αύξηση των ανδρογόνων, τα οποία με τη σειρά τους δρουν στους ανδρογονο-ευαίσθητους ιστούς, αυξάνοντας την πιθανότητα για κακοήθη εξαλλαγή. Πλέον, όμως, τα αυξημένα ανδρογόνα στην κυκλοφορία δε θεωρούνται ως αναγνωρισμένος παράγοντας κινδύνου για κακοήθεια του προστάτη και πιθανόν η κατανάλωση λιπαρών να έχει μη-ανδρογονική γενοτοξική δράση στον ανθρώπινο προστάτη.
Σε εκτενείς επιδημιολογικές μελέτες διαφάνηκε ότι η χαμηλή συχνότητα εμφάνισης ΠΚ στις ασιατικές χώρες οφείλεται ίσως στο γεγονός ότι η τυπική ασιατική διατροφή περιλαμβάνει λιγότερα ζωικά λιπαρά και περισσότερες φυτικές στερόλες, ενώ τα αποτελέσματα αυτά επιβεβαιώθηκαν και από μελέτες σε μετανάστες από την Ασία στη Δύση, στους οποίους βρέθηκε ο επιπολασμός καρκίνων σχετιζόμενων με τη διατροφή να είναι 2,4 φορές υψηλότερος από ότι στη χώρα προέλευσης. Τα τελευταία χρόνια που οι ασιατικές χώρες έχουν «υιοθετήσει» δυτικές διατροφικές συνήθειες, έχει αποδειχθεί ότι η συχνότητα του ΠΚ έχει αυξηθεί κατακόρυφα και σε αυτούς τους πληθυσμούς. Αντίστοιχες μελέτες σε πληθυσμούς γυναικών στην Ασία και στην Ευρώπη ή στις ΗΠΑ, έδειξε ότι ο σχετικός κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του μαστού σε γυναίκες που κατοικούν στην Ασία είναι μόλις το 30-50% του κινδύνου στη Δύση.
Η αναδρομική μελέτη των Fan et al. το 2009 στη Shanghai, που εξέτασε δεδομένα από το 1975-2004, έδειξε εντυπωσιακή αύξηση και του καρκίνου του μαστού στις γυναίκες στην Ασία. Σε εκτενείς μελέτες στις οποίες αναλύθηκαν οι διαφορές των βιοχημικών δεικτών και κυρίως των ανδρογόνων σε γυναίκες από την Κίνα και τη Μεγ. Βρετανία, βρέθηκαν σημαντικές διαφορές στα επίπεδα οιστρογόνων, με τις Βρετανίδες να εμφανίζουν πολλαπλάσιες συγκεντρώσεις Τ στον ορό. Οι διαφορές αυτές αποδόθηκαν κυρίως στις διαφορετικές διατροφικές συνήθειες και κυρίως στην κατανάλωση προϊόντων σόγιας από τους κατοίκους της Κίνας και των άλλων ασιατικών χωρών που φαίνεται ότι βοηθούν στη διατήρηση χαμηλών επιπέδων στα ανδρογόνα στον ορό. Μια πολύ ενδιαφέρουσα επιδημιολογική μελέτη των Pathomvanich et al. που σχετίζει πιθανόν την τριχόπτωση με τις διαφορετικές διατροφικές συνήθειες, διενεργήθηκε στην Μπανγκόκ της Ταϊλάνδης σε 1.124 τυχαία επιλεγμένους νεαρούς άνδρες και δημοσιεύτηκε το 2002. Το συμπέρασμα της μελέτης είναι ότι η συχνότητα εμφάνισης αισθητικά εμφανούς τριχόπτωσης σε Ασιάτες άνδρες νεαρής έως μέσης ηλικίας, είναι πλέον ≈40%, παρόμοια με αυτή των Καυκάσιων, ενώ παλαιότερα ήταν περίπου στο 1/3-1/2 αυτής.
Οι συγγραφείς θεωρούν πως η υιοθέτηση της Δυτικής δίαιτας και του Δυτικού τρόπου ζωής είναι το πιθανότερο αίτιο αυτής της αισθητής και ταχύτατης αύξησης στην εμφάνιση τριχόπτωση στον ασιατικό πληθυσμό. Στον αντίποδα, δύο πιο πρόσφατες μελέτες (2009-2010), αυτή των Xu et al. σε 7.056 άτομα (3.519 άνδρες και 3.537 γυναίκες) στην πόλη Shanghai και αυτή των Wang et al. σε 17.886 άτομα σε 6 πόλεις της Κίνας, δεν επιβεβαιώνουν τα παραπάνω αποτελέσματα και αναφέρουν πως ο επιπολασμός της τριχόπτωσης είναι μεταξύ 19,9-21,3% στους άνδρες και 3,1-6% στις γυναίκες, ποσοστά αρκετά χαμηλότερα από τα αντίστοιχα δυτικών χωρών.98 Στις περισσότερες δυτικές χώρες αναφέρονται σχεδόν διπλάσια ποσοστά επιπολασμού της τριχόπτωσης, σε σύγκριση με τις ασιατικές χώρες, αν και δεν έχουν δημοσιευτεί μελέτες που να δείχνουν αύξηση του επιπολασμού σε μετανάστες στις δυτικές χώρες προκειμένου να εξαχθούν ασφαλέστερα συμπεράσματα.
Τα παραπάνω στοιχεία δείχνουν πως τόσο η διατροφή πλούσια σε λιπαρά και πρωτεΐνες ζωικής προέλευσης, η τυπική Δυτική δίαιτα δηλαδή, προκαλεί αύξηση των ανδρογόνων στον ορό, μείωση της SHBG, αύξηση των επιπέδων ινσουλίνης και άμεσες, αλλά και έμμεσες επιπτώσεις στη φυσιολογία των τριχοθυλακίων.
Δυτική δίαιτα και τριχόπτωση: Στερητικές δίαιτες
Αντίστοιχα αρνητικά αποτελέσματα με την υπερβολική λήψη θερμίδων και λιπαρών στην ενδοκρινολογική ισορροπία του σώματος μπορούν να έχουν και οι στερητικές δίαιτες. Τις περισσότερες φορές, οι δίαιτες χωρίς επιστημονική επίβλεψη που εφαρμόζουν παχύσαρκα αλλά και απλά υπέρβαρα άτομα, είναι στερητικές δίαιτες ασιτίας (crash diets), με πολύ χαμηλή θερμιδική και θρεπτική αξία.
Έχει αποδειχθεί ότι οι crash diets διαταράσσουν τη λειτουργία του παγκρέατος και τη φυσιολογική έκκριση της ινσουλίνης, με αποτέλεσμα άτομα που υποβάλλονται σε crash diets να κινδυνεύουν από εμφάνιση δυσανεξίας στη γλυκόζη, ακόμα και από «πρόκληση» σακχαρώδη διαβήτη, από ηλεκτρολυτικές διαταραχές και από καρδιαγγειακά συμβάματα. Επίσης, σε μη παχύσαρκα άτομα που ακολουθούν στερητικές δίαιτες ή διατροφή υπερβολικά χαμηλής θερμιδικής αξίας ή που απλά παραμένουν για πολλές ώρες χωρίς τροφή (π.χ. λόγω εργασιακού φόρτου) έχει φανεί ότι αυξάνεται σημαντικά η έκκριση κορτιζόλης από τα επινεφρίδια, ομοιάζοντας βιοχημικά συνθήκες stress. Μελέτη των Tomiyama et al. (2010), αποδεικνύει πως και οι δίαιτες με πολύ χαμηλό αριθμό θερμίδων (<1.200kcal/d) αυξάνουν την κορτιζόλη στον ορό. Επίσης, η καθημερινή μέτρηση της πρόσληψης θερμίδων αυξάνει το αναφερόμενο ψυχολογικό stress των ασθενών και πιθανόν να έχει και τον αντίστοιχο «βιοχημικό αντίκτυπο».
Μια άμεση επίπτωση των crash diets στην τριχοφυΐα εμφανίζεται κυρίως με την κλινική εικόνα της τελογενούς αλωπεκίας και έχει βρεθεί ότι σε άτομα που ακολουθούν τέτοιες δίαιτες το ποσοστό τριχών σε τελογενές στάδιο μπορεί να φτάσει και το 50% επί συνόλου των μαλλιών. Μαζική τριχόπτωση εμφανίζεται 2-5 μήνες μετά από στερητική δίαιτα και πιστεύεται πως η μειωμένη παροχή ενέργειας στο ενεργοβόρο τριχοθυλάκιο είναι το αίτιο της κατάστασης αυτής.Επίσης, απώλεια τριχών έχει παρατηρηθεί σε σοβαρές διατροφικές διαταραχές, όπως η νευρική ανορεξία και η νευρική βουλιμία.Συνεπώς, οι στερητικές δίαιτες διαταράσσουν τη συγκέντρωση ανδρογόνων στον ορό και ενίοτε οδηγούν άμεσα και σε telogen effluvium.
Αλκοόλ και τριχόπτωση
Η κατανάλωση αλκοόλ και στα δύο φύλα έχει παράδοξες δράσεις στην ορμονική ισορροπία και οι δράσεις αυτές εξαρτώνται από την ποσότητα αλκοόλ που καταναλώνεται. Δεν υπάρχει ακόμα ομοφωνία όσον αφορά τον τρόπο που ακριβώς δρα το αλκοόλ στον ανθρώπινο μεταβολισμό και στην ενδοκρινική ομοιόσταση. Γενικότερα αποδεκτή αντίληψη είναι, όμως, ότι η ισορροπία των ανδρογόνων και στα δύο φύλα διαταράσσεται από την κατανάλωση αλκοόλ εξαιτίας βιοχημικών αλλαγών στο μεταβολισμό των ανδρογόνων στο ήπαρ, στους γονάδες και πιθανόν και στα επινεφρίδια. Πριν αναζητήσει κανείς τις λεπτομέρειες στη βιβλιογραφία, προκειμένου να μπορέσει να συγκρίνει τα δεδομένα, είναι σημαντικό να γνωρίζει πως η έννοια των επιπέδων κατανάλωσης αλκοόλ διαφέρει ανάμεσα σε μελέτες. Η μελέτη Framingham έχει θέσει ως υψηλή κατανάλωση τα 414ml αλκοόλης/εβδομάδα. Σύμφωνα με τα αμερικανικά δεδομένα, 14 ποτά/εβδομάδα θεωρούνται μέτρια κατανάλωση αλκοόλ, ενώ αντίστοιχη βαθμολόγηση ευρωπαϊκής μελέτης θέτει το εύρος χαμηλής έως μέτριας κατανάλωσης στα 1-27 ποτά ανά εβδομάδα για τους άνδρες.
Γενικά, πλήθος μελετών, τόσο σε πειραματόζωα όσο και στον άνθρωπο έχει επιβεβαιώσει πως η κατάχρηση αλκοόλ επηρεάζει τη λειτουργία του άξονα υποθάλαμος-υπόφυση-επινεφρίδια (ΥΥΕ) και του άξονα υποθάλαμος-υπόφυση-γονάδες, πιθανόν αναστέλλοντας την έκκριση GnRH και LH121, ενώ πιστεύεται ότι δρα και απευθείας ανασταλτικά στην παραγωγή Τ στους όρχεις. Στις προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, η συχνή κατανάλωση αλκοόλ έχει σχετισθεί με δυσλειτουργία των γονάδων, δευτερογενή αμηνόρροια, μείωση της libido και υπογονιμότητα. Η υψηλή κατανάλωση αλκοόλ, σε σημείο μέθης, αυξάνει την παραγωγή ACTH, κορτιζόλης και DHEA-S, προκαλεί αύξηση της Τ στις νεαρές γυναίκες, ενώ ακόμα και η μικρή, τακτική κατανάλωση έχει βρεθεί να προκαλεί παρόμοια αύξηση και στα υπόλοιπα ανδρογόνα.
Στα πλαίσια της μελέτης European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition (EPIC) οι Rinaldi et al. μελέτησαν 790 προ- και 1.291 μετεμμηνο- παυσιακές γυναίκες. Οι προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες που κατανάλωναν αλκοόλ >25g/ημ. είχαν 30% υψηλότερη συγκέντρωση DHEA-S, Τ και free Τ, 20% υψηλότερη Delta-4 και 40% υψηλότερη estrone σε σύγκριση με γυναίκες που δεν κατανάλωναν αλκοόλ. Στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, οι συγκεντρώσεις των DHEA-S, free Τ, ολικής Τ, Delta-4 και estrone βρέθηκαν 10-20% υψηλότερες στις γυναίκες που κατανάλωναν >25g/ημ. αλκοόλ. Στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες στις οποίες η μόνη πηγή οιστρογόνων είναι η περιφερική αρωματοποίηση των ανδρογόνων στο λιπώδη ιστό, το αλκοόλ αυξάνει την αρωματοποίηση και τη συγκέντρωση των οιστρογόνων.
Ενδιαφέρον είναι πως, στις γυναίκες σε θεραπεία ορμονικής αποκατάστασης, η λήψη αλκοόλ αυξάνει τη συγκέντρωση των οιστρογόνων έως και 300%, βελτιώνοντας τα συμπτώματα οιστρογονικής ένδειας, αλλά αυξάνοντας τις πιθανότητες για ορμονοεξαρτώμενους καρκίνους. Οι ενδοκρινικές διαταραχές που μπορεί να προκαλέσει η κατάχρηση αλκοόλ στις γυναίκες είναι σοβαρότερες από ότι στους άνδρες και πιστεύεται ότι οφείλονται στις διαφορές του μεταβολισμού της αιθανόλης στα δύο φύλα.
Συγκεκριμένα, επειδή οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερο ποσοστό λιπώδους ιστού (>30%) από τους άνδρες (≈20%), έχουν μικρότερη μυϊκή μάζα, μικρότερο ποσοστό και ποσό ύδατος και μικρότερο συνολικό όγκο και μάζα, αυτά έχουν ως αποτέλεσμα το αλκοόλ να μη «αραιώνεται» όσο στο σώμα ενός άνδρα. Επίσης, οι γυναίκες έχουν κατά 41% χαμηλότερα επίπεδα του ενζύμου alcohol dehydrogenase σε σύγκριση με τους άνδρες, με αποτέλεσμα να μεταβολίζουν το αλκοόλ με σημαντικά αργότερο ρυθμό.
Οι επιπτώσεις της κατανάλωσης αλκοόλ στα επίπεδα των ανδρογόνων στον ορό στους άνδρες είναι αντικρουόμενες, αφού κάποιες μελέτες αναφέρουν μείωση των ανδρογόνων με τη χρόνια κατανάλωση αλκοόλ και άλλες μελέτες αναφέρουν αντίστροφη δράση και αύξηση των επιπέδων της τριχόπτωσης.
Η χρόνια και υψηλή κατανάλωση αλκοόλ από άνδρες έχει αποδειχθεί στις περισσότερες μελέτες ότι προκαλεί υπογοναδισμό, μείωση της παραγωγής των ανδρογόνων από τους γονάδες, αύξηση της μετατροπής των ανδρογόνων σε οιστρογόνα στο ήπαρ, μείωση της Τ στον ορό και αύξηση των οιστρογόνων, ειδικά αν η κατανάλωση ξεπερνάει τα 52gr/εβδ. Όσον αφορά το παθοφυσιολογικό μηχανισμό με τον οποίο επιτελούνται τα παραπάνω, σε μελέτη των Mannesh et al. προτάθηκε πως η μείωση της συγκέντρωσης Τ στον ορό σε αλκοολικούς άνδρες οφείλεται είτε σε βλάβη που προκαλείται απευθείας στα κύτταρα Leydig είτε σε δυσλειτουργία του ΥΥΕ άξονα.
Μετα-ανάλυση από τους Shiels et al. της μελέτης NHANES III σε 1.275 άνδρες κατέληξε ότι οι άνδρες πότες εμφάνισαν χαμηλότερα επίπεδα SHBG, υψηλότερη ολική και free Τ από τους μη πότες και μάλιστα τα επίπεδα SHBG ήταν χαμηλότερα όσο μεγαλύτερη ήταν η μέση καθημερινή κατανάλωση αλκοόλ. Τέλος, το αλκοόλ έχει αποδειχθεί ότι προκαλεί μείωση του αριθμού των ανδρογονικών υποδοχέων στους στεροειδο-ευαίσθητους ιστούς, όπως και ότι αυξάνει τον τοπικό μεταβολισμό των οιστρογόνων, αλλά δεν έχει σχετισθεί με ΠΚ.
Αντίθετα μάλιστα, η κατανάλωση αλκοόλ έχει φανεί σε επιδημιολογικές μελέτες να δρα ηπίως «προστατευτικά» στην εμφάνιση προστατικής κακοήθειας, αλλά και «προστατευτικά» στην καλοήθη υπερτροφία του προστάτη με ασαφή μηχανισμό. Όσον αφορά την απευθείας σχέση αλκοόλ και τριχόπτωσης, μελέτη των Severi et al. συσχέτισε θετικά την κατανάλωση αλκοόλ με την τριχόπτωση σταδίου ΙΙ-IV, αναφέροντας την κατανάλωση αλκοόλ ως παράγοντα κίνδυνου για εμφάνιση της, χωρίς, όμως, να προφασίζεται αιτιότητα. Από τα παραπάνω καταλήγουμε πως οι ενδοκρινολογικές διαταραχές από την κατανάλωση αλκοόλ είναι εντονότερες στις γυναίκες και σχετίζονται με άμεση ή έμμεση αύξηση των κυκλοφορούντων ανδρογόνων, ενώ και στα δύο φύλα, οι διαταραχές στους άξονες ΥΥΕ και ΥΥΓ που προκαλούνται από το αλκοόλ δεν έχει διευκρινιστεί επακριβώς το πως επιδρούν στο δέρμα και στα τριχοθυλάκια. Σε κάθε περίπτωση, όμως, σίγουρα δρουν αρνητικά.
Σύνοψη
Μελέτες δείχνουν αύξηση του επιπολασμού της τριχόπτωσης σε Καυκάσιους και Ασιάτες. Καθότι η γονιδιακή δεξαμενή δεν μπορεί να έχει αλλάξει μέσα σε μία ή δύο γενιές, το λογικό συμπέρασμα είναι ότι εξωτερικοί παράγοντες έχουν προκαλέσει αυτή την αύξηση που παρατηρείται στον επιπολασμό και στα δύο φύλα. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει κάποια επίσημη επιδημιολογική μελέτη που να επιβεβαιώνει αυτή την εμπειρικά αναφερόμενη αύξηση. Εντούτοις, το φαινόμενο αυτό έχει παρατηρηθεί από την πλειοψηφία των παλαιότερων Δερματολόγων που αντιμετωπίζουν τα περιστατικά αυτά, αν και παραμένει ουσιαστικά ανεκδοτικό. Από το συνδυασμό όλων των παραπάνω στοιχείων καταλήγει κανείς στο συμπέρασμα ότι η διατροφή και ο τρόπος ζωής μπορούν να παίξουν ρόλο στην πορεία της Ανδρογενετικής Αλωπεκίας και να σχετίζονται με την αύξηση του επιπολασμού της.
Σε καμία περίπτωση όμως δεν επηρεάζουν την εκδήλωση της και δεν μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι με τη σωστή διατροφή και την ήρεμη ζωή δε θα εμφανίσει Ανδρογενετική Αλωπεκία ένα άτομο εφόσον έχει τη γονιδιακή προδιάθεση. Η κοινωνία μας είναι γεμάτη από άτομα με πολύ αγχώδεις ρυθμούς ζωής, που ακολουθούν τυπική Δυτική διατροφή με υψηλά λιπαρά και σύνθετους υδατάνθρακες, εντούτοις διατηρούν την τριχοφυΐα τους. Στον αντίποδα, άτομα που ζουν μια υγιεινή ζωή, με άριστη διατροφή, τακτική άσκηση, χωρίς να κάνουν χρήση βλαβερών ουσιών (νικοτίνη, αλκοόλ) εμφανίζουν Ανδρογενετική Αλωπεκία όλων των σταδίων.
Συνεπώς, δεν μπορεί να συσχετίσει κανείς απόλυτα τη διατροφή, τον τρόπο ζωής και την τριχόπτωση, αλλά ενδείξεις μέτριας δυναμικότητας συσχετισμών επιρροής μεταξύ αυτών των παραμέτρων φαίνεται να υπάρχει. Παράγοντες που μέχρι πρότινος δεν γνωρίζαμε πως μπορεί να σχετίζονται με την πορεία της, πλέον γνωρίζουμε πως μέσω της αύξησης των ανδρογόνων μπορούν αν επισπεύσουν την εικόνα της τριχόπτωσης και πρέπει οι ασθενείς να ενημερώνονται καταλλήλως.
Σε επόμενο άρθρο μας, που ακολουθεί την επόμενη εβδομάδα, θα αναλυθεί εκτενώς ένα ακόμη, πολύ σημαντικό θέμα, που αφορά μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Μια συνήθεια για πολλούς, η οποία μπορεί να είναι επιβλαβής σε περισσότερους τομείς της υγείας, απ’ ότι είναι μέχρι σήμερα γνωστοί: Η σχέση που έχουν κάπνισμα και τριχόπτωση, πως επηρεάζεται ο οργανισμός και τι συνέπειες μπορεί να έχει για την υγεία των μαλλιών.
