Με τον όρο αλωπεκία εννοούμε την απώλεια μαλλιών ως αποτέλεσμα ασθένειας, δυσλειτουργίας ή κληρονομικής προδιάθεσης. Υπάρχουν διάφορα είδη αλωπεκίας που εμφανίζονται σε άνδρες και γυναίκες με κάποια να είναι συνηθέστερα και κάποια πιο σπάνια. Οι αλωπεκίες σε ποσοστό 97% είναι μη ουλωτικές και αναστρέψιμες και δε σχετίζονται με βλάβη των βλαστοκυττάρων. Το υπόλοιπο 3% που αφορά συνήθως τις ουλωτικές αλωπεκίες όπου έχουμε σημαντική βλάβη των τριχοθυλακίων και γι’ αυτό αυτές οι μορφές αλωπεκίας είναι μη αναστρέψιμες.
Η Αλωπεκία και τα είδη της
Ανδρογενετική Αλωπεκία
Η Ανδρογενετική Αλωπεκία (ΑΑ) είναι μακράν η συνηθέστερη αιτία τριχόπτωσης και στα δύο φύλα. Η ονομασία «ανδρο-γενετική» θεωρείται ως η πληρέστερη, αφού συνοψίζει μονολεκτικά τη σύνθετη αιτιολογία της κατάστασης αυτής, καθότι το «ανδρο-» αναφέρεται στην ορμονική και το «-γενετική» στην κληρονομική παράμετρο της παθογένεσής της.
Η Ανδρογενετική Αλωπεκία ορίζεται ως η προοδευτική σμίκρυνση των φυσιολογικών τελικών τριχοθυλακίων του τριχωτού υπό την επίδραση των ανδρογόνων και η μετατροπή των τελικών τριχοθυλακίων σε ενδιάμεσα και αργότερα σε χνοώδη τριχοθυλάκια, από τα οποία εκφύονται κοντές, λεπτές, άχρωμες, ψευδοχνοώδεις τρίχες και εν τέλει χνοώδεις τρίχες, με μικρή διάρκεια ζωής.
Η Ανδρογενετική Αλωπεκία διακρίνεται σε ανδρική Ανδρογενετική Αλωπεκία (ΑΓΑ) και σε γυναικεία Ανδρογενετική Αλωπεκία (ΓΑΑ).
Ανδρική Ανδρογενετική Αλωπεκία (ΑΓΑ)
Το 98% των ανδρών που εμφανίζουν τριχόπτωσης, αυτή οφείλεται στην ανδρική Ανδρογενετική Αλωπεκία (ΑΓΑ), την κοινή φαλάκρα. Για το υπόλοιπο 2%, η τριχόπτωση είναι παροδική ή σχετίζεται με κάποιο νόσημα, που αν θεραπευτεί, τα μαλλιά ξαναβγαίνουν.
Στους άνδρες, η Ανδρογενετική Αλωπεκία ξεκινάει ως μια σχεδόν ομοιόμορφη, συμμετρική μετωπο-κροταφική αραίωση κατά μήκος της πρόσθιας γραμμής (hairline) που ακολουθείται από αραίωση στην κορυφή (vertex). Mε την πάροδο του χρόνου, η μετωπο-κροταφική και η βρεγματική περιοχή μπορεί να «ενωθούν» και να δώσουν την εικόνα της εκτενούς/πλήρους Ανδρογενετικής Αλωπεκίας, με μόνο μια πεταλοειδή λωρίδα μαλλιών να παραμένει κροταφο-ινιακο-κροταφικά.
Εικ.1: Η τυπική πορεία της ΑΓΑ είναι στατιστικά η πιο συχνή. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που δεν χάνονται μαλλιά από την κορυφή αλλά η τριχόπτωση προχωράει από μπρος προς τα πίσω
Σε γενικές γραμμές, όσοι αρχίζουν να χάνουν μαλλιά κατά τη 2η δεκαετία της ζωής τους είναι αυτοί που θα έχουν συνήθως την πιο εκτεταμένη τριχόπτωση. Σε κάποιους άνδρες, το αρχικό πρότυπο ΑΓΑ μπορεί να επιβραδυνθεί μέχρι το τέλος της 3ης και τις αρχές της 4ης δεκαετίας. Παρόλο που η πυκνότητα των μαλλιών τείνει να μειώνεται με την ηλικία, δεν υπάρχει τρόπος να προβλεφθεί το ποιο πρότυπο θα ακολουθήσει ένας νεαρός άνδρας με ΑΓΑ, ούτε σε ποιο στάδιο θα καταλήξει.
Γυναικεία Ανδρογενετική Αλωπεκία (ΓΑΑ)
Η γυναικεία Ανδρογενετική Αλωπεκία (ΓΑΑ) είναι μακράν η πιο κοινή αιτία τριχόπτωσης στις υγιείς γυναίκες, αποτελώντας το γυναικείο «ανάλογο» της ανδρικής Ανδρογενετική Αλωπεκία αλλά με ασθενέστερη κληρονομική και ανδρογονική παράμετρο. Αυτό γιατί μόνο στο 30% των γυναικών με ΓΑΑ, υπάρχει κάποια συστεμική διαταραχή που προκαλεί αυξημένη παραγωγή των ανδρογόνων.
Γενικά η γυναικεία τριχόπτωση ή γυναικεία Ανδρογενετική Αλωπεκία εμφανίζεται: α) σε γενετικά προδιατεθειμένες γυναίκες, μέσω της τοπικής δράσης των ανδρογόνων, χωρίς όμως συστεμική περίσσεια ανδρογόνων, β) λόγω επίκτητης περίσσειας ανδρογόνων, γ) λόγω ορμονικών αλλαγών της εμμηνόπαυσης.
Ως γυναικεία Ανδρογενετική Αλωπεκία (ΓΑΑ) ορίζεται η απώλεια μαλλιών κυρίως στην κορυφή του τριχωτού με μείωση των αναγενών τριχών και σμίκρυνση των τριχών στην πάσχουσα περιοχή. Στις γυναίκες με ΓΑΑ είναι εμφανής κάποια μείωση της διαμέτρου των τριχών (thinning) και σπάνια παρουσιάζουν την ολοκληρωτική και εκτεταμένη σμίκρυνση και τριχόπτωση (shedding) που παρατηρείται στους άνδρες. Επίσης οι γυναίκες σχεδόν πάντοτε διατηρούν το hairline, ακόμα και σε περιπτώσεις εκτενούς αλωπεκίας.
Εικ.2:Ανεξάρτητα από την κατηγοριοποίηση και την έκταση της ΓΑΑ, όλες σχεδόν οι γυναίκες με ΓΑΑ θα διατηρήσουν το hairline και δεν θα εμφανίσουν πλήρως φαλακρές περιοχές.
Σε αντίθεση με τους άντρες που η έναρξη της ΑΑ κορυφώνεται την 3η και 4η δεκαετία, στις γυναίκες, υπάρχουν 2 κύριες «κορυφές» έναρξης της ΓΑΑ: η 3η και η 5η δεκαετία. Η έκταση της ΓΑΑ σχετίζεται με την ηλικία έναρξης της τριχόπτωσης και σπάνια οι γυναίκες με όψιμη έναρξη της ΓΑΑ φτάνουν στο στάδιο αλωπεκίας που παρατηρείται σε γυναίκες με πρώιμη έναρξη ΓΑΑ.
Γυροειδής Αλωπεκία (Alopecia Areata)
Η Γυροειδής Αλωπεκία προσβάλλει το 1-2% του πληθυσμού κυρίως ενήλικες αλλά ορισμένες φορές εμφανίζεται και σε παιδιά και εφήβους. Η Γυροειδής Αλωπεκία είναι μια αυτοάνοση διαταραχή, δηλαδή το σώμα δεν αναγνωρίζει τα τριχοθυλάκια και τους επιτίθεται με αποτέλεσμα να τα καταστρέφει. Εμφανίζεται και στα δύο φύλα και μπορεί να προκαλέσει τριχόπτωση σε κάθε περιοχή του ανθρώπινου σώματος με τριχοφυΐα. Είναι επίσης σύνηθες η συγκεκριμένη αλωπεκία συχνά να συνυπάρχει και με άλλα αυτοάνοσα νοσήματα όπως λεύκη, θυρεοειδίτιδα Hashimoto, νόσο του Addison αλλά και με ατοπική δερματίτιδα.
Αν και οι αιτίες της Γυροειδούς Αλωπεκίας είναι άγνωστες, οι ασθενείς συχνά κατηγορούν το στρες και το άγχος, χωρίς όμως να υπάρχουν ακόμα επιστημονικές αποδείξεις. Άλλες αιτίες εμφάνισης της Γυροειδούς Αλωπεκίας είναι κάποιος τοπικός τραυματισμός, ιογενής ή βακτηριακή λοίμωξη, κύηση, ορμονικές διαταραχές, χημικές ουσίες, αλλεργικές αντιδράσεις και εποχιακές μεταβολές.
Συνήθως εμφανίζεται ως περιγεγραμμένες, στρογγυλές ή οβάλ επιφάνειες πλήρους απώλειας των τριχών, στο τριχωτό της κεφαλής ή στα φρύδια. Σε άλλες πάλι περιπτώσεις εμφανίζεται εντοπισμένη κατά πλάκες, στο κεφάλι ή στο σώμα.
Υπάρχουν όμως και άλλα είδη της Γυροειδούς αλωπεκίας, όπως είναι η διάχυτη Γυροειδής Αλωπεκία που εμφανίζεται συνηθέστερα στα άτομα που ήδη πάσχουν από Ανδρογενετική Αλωπεκία. Επίσης υπάρχει η ολική Γυροειδής Αλωπεκία (Alopecia Totalis) και πρόκειται για την πιο εκτεταμένη μορφή της γυροειδούς αλωπεκίας. Εδώ παρατηρείται ολική απώλεια όλων των τριχών της κεφαλής, των φρυδιών και των βλεφαρίδων. Τέλος υπάρχει και η μορφή της Οφίασης, που η απώλεια τριχών επεκτείνεται στην οπίσθια περιοχή του τριχωτού από το ένα αυτί στο άλλο.
Τελογενής Τριχόρροια (Telogen Effluvium)
Η Τελογενής Τριχόρροια ανήκει και αυτή στις παροδικές και μη-ουλωτικες αλωπεκίες.
Υπό φυσιολογικές συνθήκες το 90% των τριχών στο τριχωτό της κεφαλές βρίσκονται στην αναγενή φάση και το 10% στην τελογενή. Η τελογενής τριχόρροια προκαλείται όταν ένα μεγάλο ποσοστό των τριχοθυλακίων του τριχωτού της κεφαλής -μεγαλύτερο του 20% – περνά απότομα και μαζικά στο τελογενές στάδιο, δηλαδή στη φάση «απόπτωσης» του κύκλου ζωής του τριχοθυλακίου. Σε αυτό το στάδιο η τρίχα σταματάει να μεγαλώνει και πέφτει.
Τα αίτια αυτής της χρονικά μη φυσιολογικής εμφάνισης του τελογενούς σταδίου μπορεί να οφείλονται σε οξύ σωματικό ή ψυχολογικό στρες, σε ορμονικές διαταραχές, σε διατροφικές ανεπάρκειες, σε απότομη απώλεια βάρους, σε λήψη φαρμάκων ή σε άλλες αιτίες.
Τις περισσότερες φορές τα μαλλιά που χάνονται, ξαναβγαίνουν. Μόλις αντιμετωπιστεί η αιτία που πυροδότησε την τελογενή τριχόρροια, τότε τα τριχοθυλάκια επανέρχονται στο φυσιολογικό κύκλο ζωής τους.
Τριγωνική αλωπεκία (Triangular Alopecia)
Άλλη μια μη-ουλωτική αλωπεκία είναι η Τριγωνική Αλωπεκία. Αυτή ξεκινά ορισμένες φορές κατά την παιδική ηλικία (1-3 έτη) ως ανεξήγητη τριχόπτωση στις κροταφιαίες περιοχές του τριχωτού. Μπορεί βέβαια να εμφανιστεί και πολύ αργότερα.
Το χαρακτηριστικό μοτίβο τριχόπτωσης στην Τριγωνική Αλωπεκία είναι η αραίωση ή η πλήρης απουσία μαλλιών στην περιοχή γύρω από τους κροτάφους. Αν η τριχόπτωση δεν είναι πλήρης, οι τρίχες που παραμένουν στην περιοχή συχνά συρρικνώνονται και μετατρέπονται σε απλό «χνούδι», δηλαδή λεπτές, μικρές και άχρωμες τρίχες. Όποια μορφή και αν έχει, έχουμε να κάνουμε με μια αλωπεκία εντοπισμένη που δεν εξελίσσεται.
Τα αίτια της Τριγωνικής Αλωπεκίας δεν είναι γνωστά μέχρι σήμερα, αλλά η πάθηση μπορεί πλέον να θεραπευτεί φαρμακευτικά ή χειρουργικά, αν χρειάζεται.
Σύνδρομο Χαλαρών Αναγενών Τριχών (Loose-Anagen Syndrome)
Το Σύνδρομο Χαλαρών Αναγενών Τριχών είναι μια πάθηση που μπορεί να εμφανιστεί στην παιδική ηλικία και σταδιακά να βελτιωθεί ή ακόμα και να εξαφανιστεί. Είναι πιο κοινή στα κορίτσια και στα άτομα με ανοιχτόχρωμη τριχοφυΐα. Κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης της τρίχας- του αναγενούς δηλαδή σταδίου στον κύκλο ζωής του τριχοθυλακίου – τα μαλλιά είναι τόσο χαλαρά συνδεδεμένα στα τριχοθυλάκια εντός των οποίων μεγαλώνουν που μπορούν εύκολα να αποσπασθούν, χωρίς πόνο με το χτένισμα ή το βούρτσισμα. Συνήθως μάλιστα αυτά τα μαλλιά, εξαιτίας αυτής της ανωμαλίας της σύνδεσης δεν μεγαλώνουν πολύ και σε μήκος.
Αυτό το σύνδρομο συνήθως δεν χρειάζεται θεραπεία, καθώς αυτή η κατάσταση των μαλλιών τείνει να βελτιώνεται με την ηλικία. Πολλοί ασθενείς που είχαν εμφανίσει Σύνδρομο Χαλαρών Αναγενών Τριχών αυτοιώνται έως την ενηλικίωση, με το πάχος και το μήκος των μαλλιών να επανέρχεται στα φυσιολογικά.
Αλωπεκία από Έλξη (Traction Alopecia)
Η Αλωπεκία από Έλξη προκαλείται από χρόνια έλξη (τράβηγμα) των τριχών και παρατηρείται κυρίως σε γυναίκες που χρησιμοποιούν χτενίσματα στα οποία τραβιόνται πολύ τα μαλλιά. Εμφανίζεται κυρίως κατά μήκος της πρόσθιας γραμμής τριχοφυΐας (hairline), εκεί που ξεκινάν τα μαλλιά στο μέτωπο.
Άνδρες που χρησιμοποιούν πρόσθετα (περούκες) που «κολλούνται» σε περιοχές με υπάρχοντα μαλλιά μπορεί να εμφανίσουν αυτό το είδος μόνιμης τριχόπτωσης αν το πρόσθετο παραμένει προσκολλημένο στην ίδια θέση για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Τριχοτιλλομανία (Trichotillomania)
Η Τριχοτιλλομανία είναι μία μορφή Αλωπεκίας από Έλξη που όμως εντάσσεται στο ευρύτερο φάσμα των ιδεοψυχαναγκαστικών διαταραχών, καθότι προσομοιάζει αρκετά με τους καταναγκασμούς. Είναι μια ψυχική διαταραχή που αφορά στο παθολογικό, ψυχαναγκαστικό τράβηγμα (ξερίζωμα) των μαλλιών από το τριχωτό της κεφαλής ή από άλλες τριχωτές περιοχές του σώματος.
Στην πιο ήπια μορφή της, η Τριχοτιλλομανία είναι το παθολογικό ξερίζωμα τριχών όταν ένα άτομο διαβάζει ή βλέπει τηλεόραση. Στις πιο σοβαρές μορφές, η Τριχοτιλλομανία αποκτά ένα τελετουργικό μοτίβο και το ξερίζωμα των μαλλιών γίνεται μπροστά στον καθρέπτη. Το άτομο που πάσχει από Τριχοτιλλομανία έχει συχνά αισθήματα ενοχής σχετικά με την «περίεργη» συμπεριφορά του/της και θα προσπαθήσει να την αποκρύψει.
Επειδή η Τριχοτιλλομανία είναι τις περισσότερες φορές μια χρόνια διαταραχή, το συνεχιζόμενο ξερίζωμα των μαλλιών του τριχωτού της κεφαλής ή της τριχοφυΐας από οποιαδήποτε άλλη περιοχή θα οδηγήσει σε μία άτριχη περιοχή, δηλαδή ένα μόνιμα άδειο από τρίχες σημείο. Σε μακροχρόνιες περιπτώσεις Τριχοτιλλομανίας, μπορεί να προκύψει μόνιμη Αλωπεκία από Έλξη ή να προκληθούν μόνιμες βλάβες στο δέρμα του τριχωτού της κεφαλής και μόνιμη Ουλωτική Αλωπεκία.
Η συγκεκριμένη διαταραχή δεν είναι ακόμα σαφές εάν πρέπει να κατηγοριοποιηθεί ως μία απλά «κακή συνήθεια» ή ως μία ψυχαναγκαστική συμπεριφορά. Εντούτοις, με την αντιμετώπισή της ασχολείται η ειδικότητα της Ψυχιατρικής και σε κάθε περίπτωση, χρειάζεται εκτίμηση από ειδικό ψυχικής υγείας.
Ουλωτική Αλωπεκία (Scarring Alopecia)
Η ουλωτική αλωπεκία ανήκει σε αυτό το 3% των μη αναστρέψιμων αλωπεκιών, όπου έχουμε καταστροφή του θύλακα της τρίχας και τη δημιουργία ουλής.
Η ουλωτική αλωπεκία περιλαμβάνει μια ομάδα διαταραχών τριχόπτωσης στις οποίες τα τριχοθυλάκια καταστρέφονται δια παντός και αντικαθίσταται από ινώδη ιστό. Η αναγέννηση της τρίχας εμποδίζεται εξαιτίας της καταστροφής των επιθηλιακών βλαστικών κυττάρων.
Όταν τα αίτια της καταστροφής είναι εσωτερικά (οφείλονται δηλαδή σε διάφορες δερματοπάθειες και φλεγμονώδεις παθήσεις του δέρματος η ουλωτική αλωπεκία χαρακτηρίζεται ως πρωτοπαθής. Σε περίπτωση που τα αίτια είναι εξωτερικά π.χ. εγκαύματα, τραυματισμοί, ακτινοβολία κ.α, ονομάζεται δευτεροπαθής ουλωτική αλωπεκία. Σε αυτή την περίπτωση η ουλωτική αλωπεκία αν και είναι μη αναστρέψιμη οφείλεται σε παράγοντές που δεν στοχεύουν στην απευθείας καταστροφή του τριχοθυλακίου και άρα η καταστροφή του είναι κάτι σαν παράπλευρη απώλεια.
Τέλος η Αλωπεκία από Έλξη μπορεί, μετά από ένα χρονικό διάστημα, να οδηγήσει σε ουλοποίηση και μόνιμη απώλεια τριχών. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και με την Τριχοτιλλομανία η οποία μπορεί προοδευτικά να προκαλέσει μόνιμη ουλοποίηση στις περιοχές του τριχωτού της κεφαλής από όπου ξεριζώνονται για χρόνια οι τρίχες.
Αν αντιμετωπίζετε πρόβλημα τριχόπτωσης, ο μόνος αρμόδιος να εντοπίσει τα αίτια και να σχεδιάσει τη βέλτιστη στρατηγική αντιμετώπισης της είναι ένας ιατρός έμπειρος και εξειδικευμένος στη μεταμόσχευση μαλλιών και τις θεραπείες τριχόπτωσης.
